Tiêu chí chọn bệnh nhân
Người trưởng thành mắc tiểu đường type 1 tối thiểu 5 năm, HbA1c ≥7%, không còn tiết C-peptide, từng gặp hạ đường huyết nặng và sẵn sàng tuân thủ ức chế miễn dịch lâu dài.
VX-880 giúp bệnh nhân tiểu đường type 1 phục hồi tiết insulin
Vertex Pharmaceuticals báo cáo ba bệnh nhân đầu tiên tham gia thử nghiệm VX-880 đã đạt hoặc tiến sát trạng thái độc lập insulin sau cấy ghép tế bào beta biệt hóa từ tế bào gốc phôi. Tóm lược sau đây dựa trên bài công bố trên New England Journal of Medicine.
- Liệu pháp cấy ghép tế bào tiểu đảo VX-880 sử dụng tế bào beta biệt hóa từ tế bào gốc phôi của Vertex Pharmaceuticals.
- Thử nghiệm giai đoạn 1/2 theo dõi bệnh nhân tiểu đường type 1 mắc bệnh lâu năm và mất hoàn toàn khả năng tiết insulin.
- Bài báo đăng trên New England Journal of Medicine tháng 11/2023 mô tả ba ca đầu tiên đạt được độc lập insulin kéo dài.
Thiết kế nghiên cứu
Thử nghiệm giai đoạn 1/2 đánh giá độ an toàn, khả năng sống còn của tế bào ghép và hiệu quả phục hồi tiết insulin ở người bệnh tiểu đường type 1 lâu năm, mất hoàn toàn chức năng tế bào beta nội sinh.
Quy trình cấy ghép
Tế bào VX-880 được truyền vào tĩnh mạch cửa và lưu trú tại gan. Hai bệnh nhân nhận liều đầy đủ 12.000 IEQ/kg, một bệnh nhân nhận bán liều nhằm đánh giá độ an toàn trước khi tăng liều.
Theo dõi sau ghép
Nồng độ C-peptide, HbA1c, nhu cầu insulin ngoại sinh, cũng như tác dụng phụ được đo định kỳ tới 24 tháng để xác định tiêu chí độc lập insulin.
Kết quả theo từng bệnh nhân
Cả ba trường hợp đều ghi nhận sự trở lại của C-peptide huyết tương, cho thấy tế bào ghép sống còn và tiết insulin theo nhu cầu glucose.
Bệnh nhân 1
Sau khi ghép liều VX-880 thứ hai, bệnh nhân đạt C-peptide lúc đói 1,0 ng/mL và HbA1c 6,3% ở tháng thứ 12; không cần tiêm insulin hằng ngày trong 12 tháng tiếp theo.
Bệnh nhân 2
Bệnh nhân hết phụ thuộc insulin ngoại sinh ở tháng thứ 9, HbA1c giảm từ 8,6% xuống 6,2%, đáp ứng tiêu chí độc lập insulin duy trì 6 tháng liền.
Bệnh nhân 3
Sau ghép bán liều, bệnh nhân giảm 55% nhu cầu insulin và tăng tiết C-peptide nền lên 0,2 ng/mL; đang chờ ghép liều tăng cường.
Tính an toàn
Các tác dụng ngoại ý chủ yếu liên quan đến thuốc ức chế miễn dịch; không phát hiện biến cố nghiêm trọng do bản thân tế bào VX-880.
Không ghi nhận thải ghép cấp tính; tacrolimus và mycophenolate mofetil được dùng duy trì theo phác đồ chuẩn của ghép tụy-tụy.
Một trường hợp nhập viện vì nhiễm COVID-19 mức độ nhẹ nhưng không cần thở máy; không có tác dụng phụ nghiêm trọng liên quan trực tiếp đến VX-880.
Các tác dụng phụ thường gặp gồm giảm bạch cầu trung tính và tăng men gan thoáng qua, xử trí bằng điều chỉnh liều thuốc ức chế miễn dịch.
Ý nghĩa
Liệu pháp VX-880 củng cố xu hướng sử dụng tế bào gốc đa năng để tạo nguồn tế bào beta chức năng thay thế, mở ra cơ hội cho bệnh nhân tiểu đường type 1 kháng điều trị insulin truyền thống.
Chứng minh tế bào beta biệt hóa từ tế bào gốc đa năng có thể phục hồi tiết insulin nội sinh ở bệnh nhân tiểu đường type 1 mất chức năng lâu năm.
Cần theo dõi dài hạn để đánh giá độ bền đáp ứng cũng như tối ưu chiến lược ức chế miễn dịch nhằm hạn chế tác dụng phụ.
Việt Nam có thể tham khảo quy trình GMP và chuẩn an toàn của VX-880 để chuẩn bị cho nghiên cứu tế bào beta tự thân hoặc dị thân.
Tham khảo
Nội dung được chuyển ngữ từ báo cáo gốc và có liên kết đến nguồn tiếng Anh để độc giả tiện đối chiếu.